Verandering als kans .......
Lieve mensen,
Ja, ja, jullie zijn lief … in principe, in essentie, bij tijd en wijlen …. Echt waar, dat zijn we. En tegelijkertijd zijn wij mensen, buitengewoon grappige, interessante, ingewikkelde, tegenstrijdige wezens. En in die ingewikkeldheid leven wij met elkaar en gaan we met elkaar om. En wat mij soms dan heel erg helpt, dat is dat je eens flink om jezelf lacht. Ik lach me soms echt een kriek! Kroon, zeg ik dan - vaak pas achteraf, zoals ooit een keer - wat ben je toch een doedel. Je ziet je hotel in Basel rechts van je liggen en je zegt tegen je vrouw en je kinderen die bij je in de auto zitten: “dat kan niet, dat is onmogelijk, want de TomTom wijst de andere kant op …… Dat hotel moet links liggen….
Mijn vrouw en kinderen noemen dat het toppunt van eigenwijsheid…. Tot in het absurde op je standpunt blijven staan…. Weigeren je mening bij te stellen, te veranderen. Wat is dat toch?
Nu is dit nog een heel simpel niet veel om het lijf hebbend voorbeeldje, toch? Zonder dramatische gevolgen. We hebben heerlijk geslapen….
Maar het kan ook anders. Er zijn ook wel situaties denkbaar waarin het niet willen veranderen, niet willen terugkomen op een mening, blijven steken in je eigen gelijk heel wat akeliger gevolgen kan hebben. Conflicten tussen mensen, tussen groepen die maar door blijven etteren omdat er niet kan worden toegegeven, niet kan worden vergeven, we niet naar binnen durven kijken of wat dan ook…..
Wat is dat toch? Wat is het dat veranderen soms zo moeilijk maakt? Of het nu het veranderen van mening is of veranderen van baan of van leefomgeving.
Het aangaan van iets anders, iets nieuws: kennelijk vinden we dat heel lastig.
Waarom is het voor de Paus zo moeilijk om de uitdaging aan te gaan en nu te zeggen: geen woorden meer maar daden. We pakken die beerput echt aan.
Nu, met wortel en tak….
En waarom is het voor ons soms zo moeilijk om een drempel over te gaan en ons open op te stellen? Kennelijk blijven we heel graag op ons eigen veilige terreintje. Wat de boer niet kent dat eet hij niet. Of het nu veranderingen zijn in onszelf, of in relaties of in organisaties, culturen, de angst om dat aan te gaan is vaak groot. We blijven graag in onze comfortzone. Zo zijn onze manieren.
En zeker is dat het geval wanneer de zaken lekker gaan of wanneer je in het pluche zit. Als de noodzaak om zo maar eens te zeggen ontbreekt…..
Het is net als met die regenten uit de Pruikentijd, waar dat bekende gezegde van afkomstig is: 'Ze dronken een glas, zij deden een plas en alles bleef zoals het was'. Zo verdeelden ze onder elkaar de goedbetaalde baantjes en zorgden ervoor dat ze rijk en belangrijk bleven.
Tja, inderdaad, het oude en vertrouwde is zo heerlijk en veilig aanvoelend….
En dat maakt veranderen juist zo moeilijk. We zijn zo ongelooflijk taai…..
En ons ego zit ons soms zo in de weg. Vaak is er een soort van crisis nodig om ons uit die comfortzone te halen….
Wat dat betreft vind ik die Zacheüs uit het evangelie van vandaag een heel goed schoolvoorbeeld. Kijk hem zitten daar, dat iele mannetje in die boom.
te midden van die massa mensen die uitgelopen waren om Jezus te zien. Zacheüs. Klein was hij. Klein gemaakt door z’n omgeving? Voelde hij zich klein? Als tollenaar, belastingman in dienst van de Romeinse bezetter. Bekend om hun fraudepraktijken, zelfverrijking. En dan ben je hartstikke rijk. Maar wat doe je met al die centen als je omgeving je uitkotst? Als je mikpunt bent geworden van hatelijke blikken? Zacheüs kijkt naar zijn leven dat - zeg maar gerust - in het slop is geraakt. Een mens in een isolement, een crisis. Het ergste wat je kan overkomen: dat er van alles tussen jou en anderen is in komen te staan. Geen mensen om je heen, leegte, eenzaamheid. Alleen met je schuld, met de puinhoop die je er van hebt gemaakt. Kan hij dat zien? Kan hij dat erkennen?
Daar begint het vaak mee, lieve mensen. Met het woord erkenning, aanvaarding.
Herkennen en erkennen dat de situatie is zoals hij is, met alle pijn en troep of wat ook. Iedere echte verandering kan pas daadwerkelijk ingezet worden als er sprake is van die erkenning. Begin daar eerst maar eens aan, Zacheüs, Martin, Klaas, Wilma….. Dat is al een hele klus. Heel veel van onze energie gaat nl. vaak zitten in juist het verzet daartegen. Je wilt het niet erkennen, jij met je verrekte ego. Daarom worden we soms ook zo moe. I won’t do it, I can’t do it. Zeggen we dan met het plaatje…. Altijd zijn er wel uitvluchten, afweermechanismen, beperkende overtuigingen, gedachten, oordelen die ons tegenhouden om te veranderen…
Maar ….. bij Zacheüs is kennelijk iets gebeurd. Hij is op de een of andere manier geraakt. Geraakt door geruchten over Jezus van Nazareth, een mens van wie volop liefde uitstroomt…..
De boom in met m’n leven, moet hij toen gedacht hebben. Maar dit laat ik me niet ontnemen. En toen was hij in een boom geklommen.
Een veilige plek van waaruit jij zelf alles kunt gadeslaan maar waar jij zelf niet gezien wordt met je schuld. Het was een vijgenboom, zo staat er. Boeiend. Die boom kennen we nog. Adam en Eva met hun vijgenbladeren voor hun lichaam. Het zijn de bladeren die bedekken wat niet gezien mag worden. Wat verbergen we soms veel van onszelf naar elkaar toe. In onze schaamte, ons schuldgevoel.
Wij mensen kunnen dat heel lang volhouden. Maar op een gegeven moment gaat dat niet meer. Dan is er geen ontkomen meer aan. Je kunt jezelf niet blijven ontlopen zonder grote schade voor de rest van je leven. Zacheüs de afperser ook niet. Wie liegt en bedriegt moet veel onthouden, te veel om ’t vol te kunnen houden. En dan kan het niet anders of er komt een moment dat je je verzet moet staken en moet constateren: Zo is het nu. Zo is het met mij gesteld. Het is tijd om in de spiegel te kijken, Dit ben ik. En alleen zo vanuit die aanvaarding van zijn leven – dit ben ik, zo is het nu met mij gesteld - kan er in hem eindelijk ruimte komen voor iets nieuws, verandering ……
Het is de weg van angst naar liefde…..vanuit een soort diep verlangen naar “ik wil het anders”. I want to do it (plaatje).Nog zo’n belangrijk woord bij verandering. Verlangen. De onderstroom van werkelijk leven. Stuwend, bruisend, creatief, onstuitbaar. Er moet toch meer zijn dan mijn leven tot nu toe? Een andere baan misschien, geborgenheid, een partner met wie je alles kunt delen. Verlangen, een prachtig spannend woord dat zich vaak omhult in het gewaad van het gemis, van een tekort, een behoefte. Ik mis een schouder om uit te huilen, ik voel me waardeloos, bang, angstig ……maar wat als ik dat nu eens loslaat? Wat wil ik dan echt graag, waar zou ik nou blij van worden….?
En zo zit ook Zacheüs daar in die boom. Wat zal ik doen? How do I do it?
Eng hoor zo’n stap. Toch maar even wachten nog. Hij wacht gespannen af op wat komen gaat. Op hoop van zegen. Het derde woord in het rijtje van verandering. Hoop. Een heel mooi woord. Want hoop doet leven. Maar tegelijkertijd ook heel kwetsbaar. Want je bent in je hoop ook heel erg afhankelijk van factoren van buitenaf. Je kunt zelf wel willen veranderen maar je moet de omstandigheden ook mee hebben. En daar heb je niet altijd invloed op. Het komt er bij hoop heel erg op aan om vol te houden. Vanuit een niet uit te leggen weten dat er iets anders voor je klaar ligt, een wereld van mogelijkheden die wacht. Het heeft zoiets als “dit is de eerste dag van de rest van mijn leven”. En die hoop daagt jou uit om die eerste stap te zetten.
Daar is ook weer iets voor nodig. Dan komt er een vierde woord om de hoek kijken dat heel belangrijk is. En dat is het woord vertrouwen. Kun je vertrouwen houden in jezelf? En ook: kun je vertrouwen weten te geven aan anderen? Vertrouwen gaat over de grens van jouw ik heen.
Mooi dat in ons verhaal er dan voor Zacheüs - als een geschenk uit de hemel - ineens iemand opduikt in zijn bestaan. Jezus die hem daar ziet zitten in die boom en tegen hem zegt: Vandaag moet ik in jouw huis verblijven. Schitterende woorden! Vandaag kom ik in jouw huis, in jouw bestaan binnen. Vandaag stroom iets uit die prachtige wereld van God, van de geest, liefde binnen bij jou. Kom uit je boom, menslief. Achter die vijgenbladeren vandaan. Met je billen bloot! Ik ben jouw gast vandaag en ik hou van je. Kom op met je verhaal, zeg alles maar, spreek je uit………
En Zacheüs? Hij kwam meteen naar beneden. En hij heeft toen de sprong gewaagd. I’ll try to do it En daarmee zijn we bij het vijfde woord. Het oude dat jou niet meer dient loslaten en ruimte maken voor, je overgeven aan het nieuwe. Nou, dat is wat hoor! Ik geef het je te doen. Zoiets kan niet zonder onrust.
Er kan geen persoonlijke groei zijn zonder enige vorm van weerstand, onrust.
Ga jij die drempel over, ga jij die uitdaging aan? Nee, dat gaat niet één twee drie. Het kost soms jaren om je te ontworstelen aan een autoritaire opvoeding of om je gebrek aan eigenwaarde te boven te komen. En toch, het kan niet anders dan zo.
Maar fantastisch toch dat dan dat zesde woord er is: liefde. De diepste onderstroom van ons bestaan. Liefde die je overkomt, zomaar wordt geschonken. Ik ben geliefd en van daaruit mag ik liefhebben.
Zo mag ik leven dag aan dag uit die Bron die nooit opraakt. En toen …… toen is Zacheüs gaan staan. Nee, er staat. Hij is opgestaan. En dat is bijbeltaal voor nieuw leven. En wat zei hij: I can do it and I will do it!Kijk, Heer, de helft van mijn bezittingen geef ik aan de armen en als ik iemand iets heb afgeperst vergoed ik het viervoudig. Ja, ik wil. Het zevende en laatste woord in de reeks waarin al die vorige woorden – aanvaarding, verlangen, hoop, vertrouwen, overgave en liefde - als het ware zijn opgenomen. Zijn gesloten handen vol geld, zijn vuisten zijn open gegaan. En open handen zijn tedere, gevende handen. Open handen zijn biddende handen. Ik ben bereid. Geef mij de Geestkracht om te doen wat gedaan moet worden.. Zacheüs neemt hier zijn nieuwe leven echt ter hand, in concrete daden.
Hij heeft de eerste stap gezet…. Hij gaat het aan. Hij gaat de drempel over. Hij gaat nu echt de weg van de angst naar de liefde…
Mooi he? Zo gaat dat met ons, stapje voor stapje. Zijn we dan klaar? Nee, dat zijn we nooit. Ons leven gaat niet met pensioen ….. Het blijft een levenslange oefening. Dit trappetje, dit groeiproces is er constant en we gaan zoals Jakob ooit op die ladder telkens heen en weer ….. Het is één grote doorgaande beweging. Verandering is iets van elke dag en ieder moment. Al deze woorden spelen telkens opnieuw in ons bestaan. Als één doorgaande stroom als één groot levensgebed: Herschep ons hart. Daarom begin je telkens opnieuw.
Maar wel met de belofte dat je je levensweg steeds bewuster, intenser gaat ervaren, op een dieper niveau, met meer aandacht. De weg van de angst naar de liefde. De Bron van liefde die door heel de schepping en dus ook door jou heen mag stromen. Waardoor je je steeds meer - in dat zetten van nieuwe stappen - een heel volledig mens mag gaan voelen. Een mens met meer liefde, mildheid,
Zonder snel oordeel, ontspannener, flexibel. Ach noem het allemaal maar op….
Als ik terugkijk op m’n eigen leven zijn alle belangrijke veranderingen die plaats vonden “lessen” die ik te leren had en nog heb. Onze groei als mens kan niet anders dan zo. Ze gaan hand in hand met kwesties die je soms moet oplossen door alle onrust en weerstand heen. Dat geldt voor onszelf, dat geldt voor onze relaties en dat geldt ook voor ons als gemeenschappen.
Maar het mooie is dat je - vaak achteraf - ontdekt dat iedere verandering een kans was om te groeien. En dat iedere weerstand die je overwon, je sterker maakte. Yes I did it!
Maar inderdaad, hoe je met verandering om gaat is bepalend voor de uitkomst. Loop je ervan weg, dan zul je niet groeien en zul je dezelfde uitdaging wellicht op een later moment in je leven weer tegenkomen, wanneer je er wel klaar voor bent. Maar als je, bewust, de uitdaging aan gaat, kan er iets schitterends ontstaan. En zo is iedere verandering een kans om te groeien. Gaan we die uitdaging aan? Welke stap zet jij vandaag…..? AMEN.